+0 beyen
حسن بیگ زردابی
پدرمطبوعات آذربایجان
حسن بیگ ملیكوف(زردابی)28ژوئن1842(7تیرماه 1221)درشهرزرداب درساحل رودكورامتولدشد.تحصیلات ابتدایی رادرشاماخی ومتوسط رادرتفلیس گذراند.درسال 1861وارددانشگاه مسكوشدوچهارسال بعدبامعدل ممتازازدانشگاه علوم طبیعی این دانشگاه فارغ التحصیل كشت.باوجودامكان تدریس دردانشگاه مسكو،عشق بی حدووصف به وطن وسرزمین مادری وهمچنین آرزوی خدمت به ملت آذربایجان این معلم جوان وآینده داررابه آذربایجان كشاند.بعدازمدتی خدمت درتفلیس ،به قوبارفته ودردادگاهی مشغول خدمت به مردم شد.بعدها به باكوآمدودردبیرستان به تدریس روی آورد.
بعدازكشف نفت درسال 1825،آذربایجان نگاه ویژه دنیاوبالاخص امپراطوری روسیه رابه خودجلب كرد.به طوری كه بعداز حفراولین چاه نفت درخاك آذربایجان درسال1848،شرایط آذربایجان به كلی دگرگون شد.باكوروزهای متفاوتی سپری میكرد.صنایع،كارگاههاوكارخانه ها،امكانات وفضای شهری و...به سرعت هرچه تمام تر به سوی توسعه قدم برمیداشتند.چنین فضایی پیشرفت فرهنگی وآموزشی رامی طلبید.بنابرین دراولین قدم ضروری ایجادمطبوعات حس می شد.حسن بیگ زردابی كه دراین شرایط وجودنشریه ای به زبان مادری مردم آذربایجان راضروری می دید.برای جامه عمل پوشاندن به آرزوی خودسه سال تمام تلاش كردوزحمات ودردسرهای زیادی به جان خرید.بارهابه اداره ژاندارمری فراخوانده شدوتحت بازجوئی قرارگرفت.باتهدیدبه مرك ازسوی باندهاومافیای سیاه روبروشد.ازاستانبول دستگاه چاپ وحروفچینی سفارس داد وسرانجام زحمات اوبه بارنشست ودرروز22جولای1875درچابخانه قوبرناتورباكونشریه اكینچی به عنوان اولین جریده به زبان توركی آذربایجانی منتشرشد.جمهوری آذربایجان،22جولای هرسال رابانام ::روزنشرملی::نامگذاری كرده است.
نشریه اكینچی ازتاریخ22جولای1875(31تیر1254)لغایت29سپتامبر1877(7مهر1256)به صورت دوشماره درهرماه ودرتیراژ300-400نسخه منتشرمی شد.درطی این دوسال 56شماره ازاین جریده چاپ شد.دراین دوهفته نامه مقالات ونوشته های نجف بیگ وزیروف،عسگربیگ آدی گؤزل ازمسكو،محمدتقی علیزاده شیروانی ازشاماخی ،محمدصادق گنجوی ازگنجه،حیدری ازدربندوهمچنین اشعارسیدعظیم شیروانی ومقالات میرزافتحعلی آخوندوف كه بانام وكیل نامعلوم ملت امضاء می كردبه چاپ می رسید.تمام كارهاازجمله گردآوری نوشته ها،چاپ،توزیعو...راحسن بیگ خودش به تنهایی انجام می داد.وگاهی روزنامه رارایگان به ولایات وروستاها مر فرستاد.بیشتراوقات روزنامه ازنظرمادی زررمی كرد،لیكن هدف زردابی بسیاروالاتروفراترازمادیات بود.
نشریه اكینچی كه به دست پرتوان پدرمطبوعات آذربایجان حسن بیگ زردابی پابه عرصه وجودنهاده بوددراندك مدتی نام وآوازه اش درسراسرقفقازپیچیدوتحسین بسیاری از فرهیختگان،روشنفكران ومردم عادی رابرانگیخت.زردابی وگروه همكاران وی دلیل عقب ماندگی مردم منطقه رادرنبودآزادی حقیقی،باورها وپندارهای غلط،دین ومذهب آلوده شدن به خرافات،حاكمان واربابان استعمارگرو...می دانستند.آنان كه نویسندگانی آزاداندیش وآزادی خواه وطرفدارزندگی مناسب ودرخورشان مردم بودند،نهایت تلاش خودرادرجهت خارج شدن ملت ازگرداب جهالتی كه ناخودآگاه گرفتارآنشده بودوروزبه روزبیشتربه اعماق تاریك آن فرو می رفت،می كردندوحرف ها وراهكارهای خودرابه واسطه این جریده به گوش مردم می رساندند.طبیعی بودكه این خط مشی وافكارنویسندگان به مذاق دولتمردان وحاكمانی كه می خواستندمردم رادرناآگاهی وجهالت نگه دارندوبه معنای واقعی ملت رااستعماركنند،خوش نمی آمدوموجبات نارضایتی آنان رافراهم می نمود.لیكن بعدازاینكه انتشاراین جریده همچون غرش آتشفشانی،توجه منطقه رابه خودجلب كرد.برخی نوكران حلقه به گوش اربابان ومنفعت طلبان،بادرخطردیدن منافعشان وكسادشدن بازارشان كه جز ناامیدی ویاس چیزدیگری برای مردم نداشت باهربهانه واهمی به این نشریه حمله كرده وازهیچ تلاشی برای زمین زدن آن فروگذاری نكردند نهایتا29سپتامبر1877انتشاراكینچی برای همیشه متوقف شد.دراین مدت كوتاه این نشریه تبدیل به فریادوصدای آزادی خواهان ودموكراسی خواهان عصرخویش گردید.بنابراین درفضای اختناق وخفقان رژیمی مرتجع،اشغالگروتمامیت خواه زیاددوام نیاورد.زردابی واكینچی آغازگروپیشروراهی پرتلاطم ولی درعین حال درخشان وپرثمردرتاریخ فرهنگ ومطبوعات آذربایجان شدندومشعلی راكه روشن كرده بودندنه تنهاخاموش نشدبلكه روزبه روزشعله ورتركردید.پس ازتعطیلی اكینچی،زردابی ازتدریس منع گردیدوازباكوتبعیدشد،ولی همچنان به صورت فعال درمطبوعات حاضربودودرنشریات زیبا،حیات،ارشاد،كشكول،كاسپی و...مقالات علمی فرهنگی پرشماری ازوی چاپگردید.
زردابی رامیتوان مرداولینهای آذربایجان نامید.علاوه بربنیانگذاری مطبوعات وی درسال1873اولین تئاترتوركی آذربایجانی بانام«سرگذشت وزیرخان لنگران»رادرشهرباكوبه روی صحنه برد،همچنین ایشان ازموسسان نخستین مجتمع آموزشی وفرهنگی دخترانه درآذربایجان،صدراولین كنكره معلمان مسلمان آذربایجان،اولین مسلمان فارغ التحصیل دانشگاه مسكو،اولین استادمسلمان وبومی اولین دانشگاه آذربایجان،اولین دانشمندطبیعت شناس آذربایجان،بنیانگذاراولین جمعیت خیریه دركشورهای اسلامی و...بودند.
حسن بیگ زردابی كه لحظه لحظه عمرپربارخودرادرجهت اعتلای نام آذربایجان درعرصه های علمی،آموزشی،فرهنگی وادبی گذرانده بوددرتاریخ 28نوامبرسال 1907(6آذر1286)چشم ازجهان فروبست ودركنارمسجد«بی بی هیبت»باكوبه خاك سپرده شدوسالها بعدمزاراوبه گورستان فخری انتقال یافت.
روحش شاد